Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci – objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

Atopowe zapalenie skóry u dzieci to jedna z najczęstszych chorób dermatologicznych. Jej objawy bywają bardzo nieprzyjemne i budzą niepokój rodziców. Skóra wymaga codziennej, starannie dobranej pielęgnacji, aby wyciszyć dolegliwości i przywrócić maluchowi komfort. W artykule wyjaśniamy, czym jest atopowe zapalenie skóry oraz jak je leczyć. 

AZS – atopowe zapalenie skóry u dzieci 

Co to jest atopowe zapalenie skóry u dzieci? To przewlekła choroba dermatologiczna o podłożu genetycznym, alergicznym i zapalnym. Jest związana z uczuleniem na substancje znajdujące się w środowisku zewnętrznym, np. alergeny pokarmowe, pyłki, roztocza, sierść, pleśń.  Kontakt z danym alergenem powoduje dolegliwości skórne, m.in. zaczerwienienie, świąd oraz tzw. wyprysk atopowy. 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci rozpoczyna się już we wczesnym dzieciństwie. Szacuje się, że u 60% chorych pierwsze objawy pojawiają się przed ukończeniem pierwszego roku życia. Niestety AZS jest chorobą przewlekłą. Charakteryzują ją naprzemienne okresy remisji i nawrotów, które uzależnione są m.in. od ogólnego stanu zdrowia, pielęgnacji i czynników środowiskowych. W okresach zaostrzenia trzeba szczególnie zadbać o pielęgnację skóry. 

Przyczyny AZS u dzieci 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci ma podłoże genetyczne. Jeśli oboje rodziców choruje na AZS, prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u ich potomstwa wynosi nawet 70%. Bardzo ważne są również czynniki środowiskowe, tzw. wyzwalające, które mogą być odpowiedzialne za wystąpienie objawów. Należą do nich m.in.: 

• Alergeny powietrznopochodne (np. roztocza kurzu domowego, alergeny pyłków roślin, alergeny pochodzenia zwierzęcego, bakteryjnego lub grzybiczego), 

• Alergeny pokarmowe (np. mleko krowie, jaja kurze, ryby), 

• Niekorzystne warunki klimatyczne (np. wysokie temperatury, mróz, wiatr, niska wilgotność powietrza), 

• Zanieczyszczenie środowiskowe. 

Warto też podkreślić, że w patogenezie atopowego zapalenia skóry u dzieci ogromną rolę odgrywają czynniki psychosomatyczne oraz stres. Sytuacje stresowe, zmęczenie, przebodźcowanie mogą nasilać objawy i utrudniać leczenie choroby. Bardzo ważne jest holistyczne podejście i dbałość o zdrowie nie tylko fizyczne, ale również psychiczne. 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – objawy 

Jak wygląda atopowe zapalenie skóry u dzieci? 

• Najbardziej charakterystycznym objawem jest bardzo silny świąd skóry, który może utrudniać zasypianie lub powodować wybudzenia w nocy. 

• Skóra atopowa ma również skłonność do nadmiernej suchości i powstawania podrażnień oraz zaczerwienienia. 

• Cechuje ją też silna reaktywność na bodźce zewnętrzne m.in. kosmetyki, zmiany pogody, alergeny, preparaty do prania ubrań, a nawet niektóre tkaniny. 

• W fazie zaostrzenia atopowego zapalenia skóry u dzieci pojawia się też rumień, grudki oraz małe pęcherzyki i łuszcząca się skóra. 

Objawy mogą mieć charakter miejscowy lub uogólniony.  Atopowe zapalenie skóry u małych dzieci najczęściej powoduje zmiany na twarzy tułowiu oraz kończynach. Pomiędzy 3. a 11. rokiem życia ogniska AZS częściej występują na powierzchni zgięciowej stawów. Wraz z wiekiem może rozwinąć się również atopowe zapalenie skóry rąk u dzieci. W ciężkich przypadkach możliwe jest atopowe zapalenie skóry całego ciała, co w medycynie określa się jako erytrodermia. 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – leczenie 

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry u dzieci? Terapia jest najczęściej złożona i wymaga współpracy ze specjalistami różnych dziedzin. Bardzo ważną rolę odgrywa utrzymanie codziennej higieny, odpowiednia pielęgnacja skóry, unikanie alergenów wywołujących objawy, a także dbałość o ogólny dobrostan psychofizyczny. Pomocna jest również odżywcza dieta bogata w składniki o pozytywnym wpływie na skórę. W przypadku bardzo nasilonych zmian lekarz może zadecydować o włączeniu farmakoterapii głównie z zastosowaniem preparatów przeciwzapalnych, przeciwhistaminowych i steroidowych. 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – czy jest wyleczalne? 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci jest chorobą przewlekłą, co oznacza, że nie jest całkowicie wyleczalne. Może nawracać nawet po kilku bezobjawowych miesiącach lub latach. Ważne jest odpowiednie pielęgnowanie skóry oraz dbałość o styl życia nie tylko w okresach zaostrzenia, ale również po wygaśnięciu objawów, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu. 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – czym smarować? 

Co na atopowe zapalenie skóry u dzieci? Odpowiednia pielęgnacja skóry z wykorzystaniem specjalistycznych kosmetyków jest jednym z najważniejszych elementów leczenia atopowego zapalenia skóry u dzieci. Skóra atopowa ma tendencję do suchości, podrażnień i świądu, dlatego niezbędne  jest jej nawilżanie, natłuszczanie oraz wzmacnianie naturalnej bariery ochronnej. Do pielęgnacji bardzo dobrze sprawdzają się emolienty. 

• Pielęgnacja emolientowa w leczeniu atopowego zapalenia skóry u dzieci jest uznaną formą terapii od wielu lat. 

• Emolienty mogą być stosowane u dzieci w każdym wieku bez względu na stopień nasilenia objawów. 

• Emolienty do pielęgnacji skóry atopowej powinny zawierać substancje okluzyjne (np. wazelinę), nawilżające i wiążące wodę (np. glicerol, mocznik) oraz odbudowujące i wzmacniające naturalną barierę naskórkową (np. ceramidy). 

• Emolienty warto włączać do pielęgnacji pod postacią żelów do kąpieli, balsamów do ciała czy maści do stosowania miejscowego. 

Sprawdź: emolienty dla dorosłych. 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – leczenie naturalne 

Jakie są domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry u dzieci? Podczas nasilenia objawów pomocne mogą być kompresy chłodzące lub okłady ze schłodzonego żelu aloesowego, które zmniejszą świąd. Dobrze sprawdza się również olej ze słodkich migdałów o właściwościach nawilżających, regenerujących i ochronnych. Można dodawać go do kąpieli lub stosować jak balsam. Bardzo popularne są również zioła na atopowe zapalenie skóry u dzieci. Kąpiele ziołowe, płukanki lub okłady z rumianku bądź nagietka również łagodzą dokuczliwe objawy. 

Pamiętaj jednak, że domowe sposoby powinny być jedynie uzupełnieniem leczenia, a nie jego podstawą. Warto skonsultować się wcześniej z lekarzem, aby ocenić, czy dana metoda będzie skuteczna i bezpieczna u Twojego dziecka. Skóra atopowa jest bardzo wrażliwa i reaktywna dlatego zdarza się, że nawet naturalne, domowe sposoby, są źle tolerowane lub nie przynoszą poprawy. 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – dieta 

Skóra potrzebuje odżywienia nie tylko od zewnątrz, ale również od wewnątrz, dlatego ważnym elementem leczenia atopowego zapalenia skóry  u dzieci jest dieta. Powinna być przede wszystkim nisko przetworzona. Dodatkowo ogranicz nadmiar cukru, soli i zbędnych dodatków chemicznych. Warto jadłospisie uwzględnij produkty bogate w: 

• Witaminę E m.in. orzechy włoskie, migdały, pestki dyni, zarodki pszenne, orzechy laskowe, awokado, 

• Witaminę A m.in. marchew, dynia, bataty, naturalny nabiał, 

• Kwasy omega-3 m.in. tłuste ryby morskie, siemię lniane, nasiona chia. 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – czego unikać? 

Przedstawiamy listę czynników, których warto unikać w przypadku atopowego zapalenia skóry u dzieci, aby nie doprowadzić do nasilenia objawów. 

• Kosmetyki z dodatkiem alkoholu, substancji zapachowych i barwników. 

• Kąpiele w zimnej lub gorącej wodzie. Temperatura wody powinna być zbliżona do temperatury ciała. 

• Gąbki do mycia ciała, zwłaszcza z chropowatą strukturą,. 

• Mocne pocieranie skóry ręcznikiem, podczas wycierania dziecka po kąpieli. 

• Pranie ubrań dziecka w proszkach i płynach zapachowych. Najlepiej sprawdzą się środki hipoalergiczne. 

• Ubrania z syntetycznych, nieoddychających materiałów np. akrylu lub poliestru, a także z wełny, która często powoduje nadreaktywność skóry i nasilenie objawów. Dobrze sprawdzają się natomiast ubrania z bawełny i wiskozy. 

• Czynniki drażniących takich jak detergenty, środki domowej czystości, chemikalia. 

• Nagłe zmiany temperatury (np. wchodzenie do klimatyzowanego pomieszczenia, kiedy na zewnątrz jest bardzo gorąco). 

Profilaktyka AZS u dzieci 

Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci ma podłoże genetyczne, dlatego nie zawsze możemy całkowicie wyeliminować ryzyko wystąpienia choroby.  

• W profilaktyce pierwotnej podkreśla się rolę karmienia piersią przez co najmniej 6 miesięcy. Składniki obecne w mleku matki wpływają na układ immunologiczny dziecka, wzmacniają go, co może zmniejszać ryzyko chorób o podłożu alergicznym. 

• Natomiast profilaktyka wtórna u dziecka z już rozpoznanym AZS powinna skupiać się przede wszystkim na unikaniu alergenów wywołujących zaostrzenie objawów, odpowiedniej pielęgnacji z wykorzystaniem emolientów oraz dbałości o ogólny, codzienny styl życia oraz stan zdrowia. 

Podsumowanie 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci to częsta przypadłość o podłożu genetycznym. Do nasilenia objawów może przyczynić się wiele czynników, m.in. nieprawidłowa pielęgnacja, stres, kontakt z alergenem czy niesprzyjające warunki atmosferyczne. Leczenie AZS u dzieci powinno uwzględniać odpowiednią, codzienną pielęgnację, zdrową dietę i unikanie czynników wyzwalających. Pomoże to w łagodzeniu objawów i osiągnięciu remisji, jednak ze względu na przewlekły charakter, całkowite wyleczenie nie jest aktualnie możliwe. 

Źródła: 

1. Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci i niemowląt: przyczyny, objawy i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/skora/62304,atopowe-zapalenie-skory-azs-u-dzieci [dostęp: 24.06.2024]
2. Atopowe zapalenie skóry (AZS) – problem XXI wieku, https://ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2009/11-2009/08%20%20AZS.pdf [dostęp: 24.06.2024]
3. Atopowe zapalenie skóry u dzieci. Program ALERNI, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10130/8630 [dostęp: 24.06.2024]
4. Atopowe zapalenie skóry (AZS) jako choroba psychosomatyczna, https://kul.pl/files/822/public/download/Bartoszek_Barbara.pdf [dostęp: 24.06.2024]
5. EDF-Guidelines for Treatment of Atopic Eczema (Atopic Dermatitis) Part I, https://turkderm.org.tr/turkdermData/Uploads/files/EDF-guideline-Atopic-Eczema-update%202018.pdf [dostęp: 24.06.2024]